Zaječarski bastioni su monumentalna vojna utvrđenja koja su činila fortifikacioni sistem odbrane u obliku prstena oko grada. Izgrađeni su u XIX veku za odbranu istočne Srbije od Turaka, a temelji ovih tvrđava u, vidu šančeva, podignuti su još u vreme Prvog srpskog ustanka po naredbi Karađorđa Hajduk Veljku Petroviću, na granici koja je privremeno bila uspostavljena duž rečnog korita Timoka.
U sklopu vojne pripreme za odbranu Srbije 1862. god. Mihajlo Obrenović angažuje kapetana inženjera Florentina Mondena za izgradnju sistema fortifikacije i raspoređivanja Srpskih trupa na pravcima mogućeg udara Turaka na ovom potezu.
U vreme obilaska Srbije od strane Feliksa Kanica krajem XIX veka zabeleženo je da su samo dve od ovih tvrđava bile ozidane. Radovi na bastionima su nastavljeni i posle 1900. godine ali je malo pisanih tragova o njima ostalo nakon povlačenja Srpske vojske u Prvom svetskom ratu.
Na brdu Kraljevica iznad Zaječara nalaze se dva ovakva bastiona, poznati kao istočna i zapadna tvrđava, koje su i najpoznatije lokalnom stanovništvu zbog lake prilaznosti njima. Bastioni Kravarnik, Koilova čuka i Vlaško brdo nalaze se severno od grada u atarima sela Zvezdan i Nikoličevo. Sa južne strane grada kod sela Grljan nalazi se bastion Parijankul, dok se sa istočne strane u ataru sela Veliki izvor nalazi Plandište i Zabela u blizini Srpsko-Bugarske granice. Na njihovim ulazima nalaze se ploče sa imenima i godine kada su podignuti.
Obilaze ih pojedinci i lokalna planinarska društva koja svake godine organizuju akcije krčenje puteva do njih.
